|
Οι πληγές
του Ζεφυρίου
|
1) Η αναπαραγωγή στερεοτύπων για
την ταυτότητα του Ζεφυρίου. Τα στερεότυπα αναφέρονται τόσο σε
αποκρυσταλλωμένες απόψεις των ίδιων των κατοίκων (αυτο-αντίληψη) όσο και για
γενικευμένες προκαταλήψεις της κοινής γνώμης για το Ζεφύρι. Και στις δυο
περιπτώσεις, λειτουργούν ως αυτοεκπληρούμενες προφητείες που διαστρεβλώνουν
τόσο τη διάγνωση των προβλημάτων και την επιλογή δεδομένων, παρατηρήσεων και
μεθόδων ανάλυσης, όσο και την αξιολόγηση των προτεινόμενων δράσεων και
παρεμβάσεων. Ακόμα περισσότερο, στερεότυπα όπως αυτό του περιθωριακού Ζεφυρίου
δημιουργεί και ενισχύει μια ιδεολογία στο πλαίσιο της οποίας η περιθωριοποίηση
τείνει να θεωρείται «η φυσική κατάσταση των Ρομά και των υλικά, κοινωνικά και
πολιτισμικά αποστερημένων κατοίκων χαμηλού κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου».
2) Η μίμηση αναχρονιστικών και
παρωχημένων προτύπων αστικής ανάπτυξης (πολεοδομικά, χωροταξικά,
περιβαλλοντικά). Είναι πραγματικά θλιβερό αλλά και συνάμα αποκαλυπτικό το
γεγονός ότι μια νέα αστική περιοχή (όπως το Ζεφύρι) αναπτύσσεται κατά τρόπο
όμοιο και απαράλλαχτο με αυτό της πρώτης μεταπολεμικής Αθήνας, δηλαδή με μηδαμινή
πρόνοια για τις κοινόχρηστες και κοινωφελείς χρήσεις, την πρόβλεψη χώρων
πρασίνου για όλους, την εξυπηρέτηση ποικίλων αναγκών ομάδων με αυξημένες
απαιτήσεις πρόσβασης στο δημόσιο χώρο (πχ. παιδιά, ηλικιωμένοι, οικογένειες,
ΑΜΕΑ), σεβασμό στη χωροταξική και πολεοδομική νομιμότητα κ.ά. Αν η τερατώδης
πολεοδομική ανάπτυξη της Αθήνας «δικαιολογήθηκε» στη βάση άμεσων και πιεστικών αναγκών
στέγασης προσφύγων και εσωτερικών μεταναστών, ποια άραγε μπορεί να είναι η
«δικαιολογία» για την διαφαινόμενη τερατώδη πολεοδομική ανάπτυξη του Ζεφυρίου;
3) Η στρεβλή λειτουργία του
τοπικού πολιτικού συστήματος. Παρατηρείται «χάσμα» με τις τοπικές και
ευρύτερες κοινωνικές και πληθυσμιακές καταστάσεις που βρίσκονται σε δυναμικό
μετασχηματισμό (πχ. νέοι κάτοικοι, ιδιαίτερα νεαρός πληθυσμός,
πολυπολιτισμικότητα). Για παράδειγμα, η ομάδα των Ρομά δεν έχει καμία
αντιπροσώπευση στο δημοτικό συμβούλιο (ή μηδαμινή κατά καιρούς) με αποτέλεσμα η
λήψη των αποφάσεων να μην αντανακλά και τις δικές τους προτιμήσεις και ιδέες.
Επίσης, η συμμετοχή των Ρομά στο υπαλληλικό προσωπικό των τοπικών δημοτικών
δημόσιων υπηρεσιών είναι μηδαμινή (αν όχι ανύπαρκτη). Επίσης, η σύνθεση του δημοτικού συμβουλίου
δεν αντανακλά την ηλικιακή σύνθεση του τοπικού πληθυσμού με αποτέλεσμα να
παρουσιάζεται μια παραμέληση των αναγκών νεαρότερων ομάδων του πληθυσμού.
4) Η «άγρια» ανισότητα όσον αφορά
την πρόσβαση της περιοχής σε κοινωνικούς και αναπτυξιακούς πόρους.
Επεξεργασία στοιχείων για την κατανομή των συγχρηματοδοτούμενων πόρων στην
Περιφέρεια Αττικής και στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Δυτικής Αττικής με κριτήρια
την πληθυσμιακή βαρύτητα και τις αυξημένες κοινωνικές ανάγκες (πχ. ανεργία)
καταδεικνύει τη συστηματική υποχρηματοδότηση του Ζεφυρίου τόσο στο επίπεδο της
Περιφέρειας όσο και στο επίπεδο της Νομαρχίας. Η ανισότητα αυτή εντείνει τις
ήδη υπάρχουσες διαρθρωτικές αποκλίσεις της τοπικής κοινωνίας (υψηλή ανεργία και
υποαπασχόληση, μη πρόσβαση στην κοινωνία της πληροφορίας, έλλειψη κοινωνικών
υπηρεσιών) και διαιωνίζει το φαύλο κύκλο της αποστέρησης.
5) Η ασθενής τοπική κοινωνία των
πολιτών. Η αυτό-οργάνωση των πολιτών και η σύμπραξή τους σε συλλόγους
και άτυπες συσσωματώσεις θεωρείται σήμερα μια από τις βασικές συνιστώσες της
ποιότητας της δημοκρατίας και της προσπάθειας για κοινωνική ανέλιξη. Αν και η
ποσότητα των τοπικών συλλόγων δεν είναι μικρή δεδομένου του τοπικού πληθυσμού,
ωστόσο τα ποιοτικά χαρακτηριστικά αυτών των συλλόγων (κυριαρχία παραδοσιακών
συσσωματώσεων, σύλλογοι τοπικιστικού ενδιαφέροντος ή σύλλογοι ιερών ναών)
αντανακλούν προτεραιότητας άλλων κοινωνικών συνθηκών και όχι τις σημερινές
πιεστικές ανάγκες για οριζόντιες δράσεις, έμφαση στα ανθρώπινα και κοινωνικά
δικαιώματα, δραστηριοποίηση της νεολαίας σε οριζόντια μη ιεραρχικά σχήματα,
ανάδειξη νέων κοινωνικών και τοπικών ζητημάτων.
6) Η «άγρια» κοινωνική,
οικονομική και χωρική ανισότητα εντός του ίδιου του Ζεφυρίου. Το Ζεφύρι
φαίνεται να έχει όλα εκείνα τα στοιχεία των κατακερματισμένων και διαιρεμένων
κοινοτήτων. Καταγράφεται ένα τριπλό χάσμα στην ίδια την περιοχή του. Το χάσμα
αυτό είναι χωρικό, κοινωνικό-οικονομικό και πολιτισμικό, αντιπροσωπεύει δε σε
μεγάλο βαθμό το χάσμα μεταξύ Ρομά και μη Ρομά. Η περιοχή διακρίνεται σε δυο
τομείς (με διαχωριστικό όριο την Αττική οδό): Η βόρεια περιοχή κατοικείται
πλειοψηφικά από Ρομά, απολαμβάνει μηδαμινής πρόσβασης σε δημοτικές υπηρεσίες
και υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, ενώ η περιβαλλοντική της υποβάθμισης είναι
έντονη. Η νότια περιοχή συγκεντρώνει σχεδόν όλες τις δημοτικές υπηρεσίες,
κατοικείται σχεδόν εξολοκλήρου από μη Ρομά και απολαμβάνει ποιοτικών κοινόχρηστων
και κοινωφελών χώρων. Η όποια δε οικονομική δραστηριότητα συγκεντρώνεται σε
αυτή την περιοχή.
7) Η «άγρια» σπατάλη των τοπικών
ανθρωπίνων πόρων. Η αναπαραγωγή των στερεοτύπων σε συνδυασμό με την
ανισότιμη μεταχείριση του Ζεφυρίου αλλά και τις εσωτερικές
χωρικές-κοινωνικές-οικονομικές ανισότητες ουσιαστικά αποδυναμώνουν τη δυναμική
ανέλιξης και συμμετοχής των νέων ανθρώπων τόσο στα τοπικά όσο και ευρύτερα
δρώμενα. Η τοπική νέα γενιά είτε εγκλωβίζεται σε μια αμυντική και εσωστρεφή
στάση, είτε υιοθετούν ως στόχο της ζωής τους τη φυγή τους σε κάποια άλλη
περιοχή της Αττικής. Συχνά παρατηρείται το φαινόμενο οι νέοι της περιοχής να
ντρέπονται που μένουν εδώ και συχνά, όταν ερωτούνται για τον τόπο κατοικία
τους, αναφέρουν γειτονικούς δήμους.
Οι παραπάνω επτά πληγές δεν αποτελούν μεμονωμένους και ανεξάρτητους
παράγοντες. Αντιθέτως, αποτελούν δυνάμεις που αλληλεπιδρούν, επηρεάζουν η μια
την άλλη και συμβάλλουν στη δημιουργία
και αναπαραγωγή ενός τοπικού φαύλου κύκλου. Πρόκειται για το φαύλο
κύκλο της κοινωνικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής υστέρησης. Είναι ο φαύλος
κύκλος που υπονομεύει την αξιοπρεπή και βιώσιμη (αξιοβίωτη) ανάπτυξη.
Ακριβώς στην κατάδειξη αυτού του φαύλου κύκλου φιλοδοξεί το παρόν πόνημα
στη βάση ενός ερωτήματος όμως που προσανατολίζεται στο μέλλον και όχι στο
παρελθόν: Μπορεί το Ζεφύρι να εξελιχθεί
σε μια βιώσιμη κοινότητα ή είναι καταδικασμένο να «δικαιώσει» όσους του
«χαρίζουν» την εικόνα του περιθωρίου; Μπορεί το Ζεφύρι να εξελιχθεί σε μια
πράσινη (οικολογική) και πολύχρωμη (πολυπολιτισμική, ανοιχτή) νησίδα ποιότητας
ή είναι «καταδικασμένο να δικαιώσει τη μοίρα μιας περιθωριακής κοινότητας»;
